ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ

Το σημερινό όνομα της πόλης Χερσόνησος έχει ελληνική προέλευση και είναι ένα από τα λίγα ονόματα κρητικών πόλεων που έμειναν αμετάβλητα από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Το όνομα απαντά από τον 5^ο αι. π.Χ. σε νομίσματα, επιγραφές και κείμενα, στις παραλλαγές Χερρόνασος, Χερσόνασος, Χερρόνησος και Χερσόνησος. Για να ξεχωρίζουν την πόλη από άλλες ομώνυμες αναφέρονταν στη «Χερρόνησο κατά Κρήτην».

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η πόλη κατά την κλασσική περίοδο (500-323 π.Χ.) αποτελούσε διοικητικό και οικονομικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Ήταν μια πόλη ανεξάρτητη, με πολιτειακή δομή και δικό της νόμισμα.

ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΛΥΤΤΟΥ

Τα ελληνιστικά χρόνια (323-67 π.Χ.) η Χερσόνησος βρισκόταν υπό την επιρροή της γειτονικής πόλης Λύττου αλλά παράλληλα διατηρούσε ως ένα βαθμό την ανεξαρτησία της, έκοβε νομίσματα και είχε τους δικούς της τοπικούς άρχοντες.

ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο (67 π.Χ.-323 μ.Χ.), η Χερσόνησος ξεπερνά σε σπουδαιότητα τη Λύττο λόγω κυρίως της προνομιακής γεωγραφικής της θέσης. Σήμερα έχουν εντοπιστεί σε δύο σημεία ρωμαϊκές  θέρμες κι επιβεβαιώνεται η ύπαρξη δύο νεκροταφείων κι ενός θεάτρου, του οποίου όμως τα υπολείμματα καταστράφηκαν κατά την Κρητική Επανάσταση του 1897.

ΛΙΜΑΝΙ

Η προνομιακή γεωγραφική θέση της Χερσονήσου την έκανε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια του νησιού.  Ο Onorio Belli (ιταλός γιατρός- βοτανολόγος)  περιγράφει το 1586 το λιμάνι της Χερσονήσου «ικανό να χωρέσει τριάντα γαλέρες».

Τα περισσότερα από τα ευρήματα της περιόδου αφορούν σε λιμενικές εγκαταστάσεις. Ακόμα και σήμερα είναι ορατά τα ερείπια των μόλων στο λιμάνι καθώς και των αγκυροβολίων και των αποβάθρων.

ΙΧΘΥΟΔΕΞΑΜΕΝΕΣ

Σε κάποια σημεία του λιμανιού διακρίνονται τα ερείπια τριών ιχθυοδεξαμενών στις οποίες εξέτρεφαν ψάρια της θάλασσας και όχι του γλυκού νερού.

ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ

Το υδραγωγείο της Χερσονήσου είναι ένα από τα πλέον αξιοθαύμαστα τεχνικά έργα της Ρωμαιοκρατίας κι ένδειξη της ευημερίας της πόλης την εποχή αυτή. Επρόκειτο για ένα μεγάλο και σύγχρονο για την εποχή υδραγωγείο το οποίο προκαλούσε το θαυμασμό των περιηγητών σε μεταγενέστερες περιόδους.

Τα ερείπια της μεγάλης δεξαμενής βρίσκονται στην περιοχή πάνω από τη σημερινή κωμόπολη. Οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν ακόμη και σήμερα την περιοχή «Παλάτια» παρερμηνεύοντας τα ερείπια και τη λειτουργία των κτιρίων.

ΑΚΜΗ ΚΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Κατά την Παλαιοχριστιανική περίοδο, η Χερσόνησος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του νησιού. Ο εκχριστιανισμός της πόλης έλαβε χώρα κατά τις αρχές του 4^ου αι.

Κατά την εποχή της μεγαλύτερης ακμής της, μεταξύ 4^ου και 5^ου αι. μ. Χ., σεισμοί και πειρατικές επιδρομές έπληξαν την πόλη και στα τέλη του 7^ου αι. ολοκληρώνεται η οριστική εγκατάλειψή της. Δε θα ξανακατοικηθεί παρά μόνο στις αρχές του περασμένου αιώνα.

«ΣΑΡΑΚΗΝΟ», ΠΑΛΑΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΣΥΝΤΡΙΒΑΝΙ

Κοντά στο λιμάνι, στο σημερινό παραλιακό δρόμο υπάρχει ένα αναβρυτήριο (συντριβάνι) σε σχήμα κόλουρης πυραμίδας, η οποία στις ακμές της είχες μικρές βαθμίδες και στις πλευρές της ψηφιδωτό διάκοσμο. Το αναβρυτήριο χρονολογείται πιθανότατα κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (323-828).

Το ψηφιδωτό περιλαμβάνει μία θαλάσσια σκηνή. Απεικονίζονται ψάρια, υδρόβια πτηνά καθώς και μία ψαρόβαρκα με ένα κωπηλάτη στην πλώρη και ένα δεύτερο άνδρα ο οποίος τραβάει ένα χταπόδι στην πρύμνη. Στο κάτω μέρος της παράστασης ένας άνδρας με μπλε σκούφο, στου οποίου την πλάτη εικονίζεται μία σουπιά πιάνει ένα χέλι.

ΝΑΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 

Στη Χερσόνησο έχουν βρεθεί τα ερείπια τριών βυζαντινών ναών:

Άγιος Νικόλαος

Ο μικρός ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος χρονολογείται στον 17^ο με 18^ο αι., είναι χτισμένος στα ερείπια μίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6^ου αι., κάτω από την οποία υπάρχουν τα ερείπια ενός ρωμαϊκού ναού. Στη νοτιοδυτική γωνία του ναού υπάρχει τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου.

Βασιλική

Μία ακόμα παλαιοχριστιανική βασιλική, που χρονολογείται γύρω στα τέλη του 5^ου αιώνα μ.Χ., έχει βρεθεί στο βράχο του Καστριού, οι μεγάλες διαστάσεις της οποίας  την κάνουν να αποτελεί μοναδικό δείγμα για τα δεδομένα του νησιού.

Άγιος Γεώργιος – Άγιος Νικόλαος

 

Πρόκειται για μία μικρή διμάρτυρη εκκλησία της μεσοβυζαντινής περιόδου στο ακρωτήρι δυτικά της Χερσονήσου αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Γεώργιο.

Μοναστήρι Άγιου Ιωάννη

 

Στη διαδρομή μεταξύ Πισκοπιανού και  Άνω Χερσονήσου την περίοδο της Βενετοκρατίας είχε ιδρυθεί και λειτουργούσε ένα μοναστήρι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Σήμερα σώζεται μόνο το Καθολικό της μονής ενώ ο υπόλοιπος χώρος έχει μετατραπεί σε νεκροταφείο.   (φωτό: Μανώλης Συθιακάκης, Χερσόνησος, Εκδόσεις Φιλωνίδειος Πολιτιστικός κι Εξωραϊστικός Σύλλογος Λιμ. Χερσονήσου.)

Η ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Στη θέση της αρχαίας πόλης αναπτύχθηκε ο σύγχρονος οικισμός και το σημερινό θέρετρο με τις τουριστικές εγκαταστάσεις και τα πολυάριθμα ξενοδοχεία που περιβάλλουν πια τους αρχαιολογικούς χώρους και τα ιστορικά μνημεία, αλλοιώνοντας τον παραδοσιακό χαρακτήρα της περιοχής.

Ταυτόχρονα όμως, τα γειτονικά χωριά της ενδοχώρας του Δήμου Χερσονήσου (Κουτουλουφάρι, Πισκοπιανό, Άνω Χερσόνησος, Γωνιές, Ποταμιές, Αβδού) διατηρούν ακόμη το φυσικό τους πλούτο αποτελώντας ένα έμπρακτο παράδειγμα ισόρροπης ανάπτυξης και αειφορίας.